L’orgue Schyven de l’église N-D de la Chapelle (1890)

L’orgue de tribune de l’église Notre-Dame de la Chapelle à Bruxelles, construit en 1890 par Pierre Schyven, est un exemple remarquable de la qualité de la facture d’orgue bruxelloise du XIXe siècle. Cet instrument de style romantique à transmission pneumatique tubulaire est un très bel opus de Pierre Schyven. Il nous est parvenu dans son état original.

Depuis les années 1980, l’instrument manifestait des symptômes d’essoufflement. A deux reprises, la Fabrique d’Église Notre-Dame de la Chapelle ordonne des réparations visant à colmater les fuites, supprimer les emprunts, stabiliser la pression du vent, etc. Malgré cela, la situation se dégrade jusqu’en août 2009, date à laquelle une fuite importante au sommier du Récit affecte la pression du vent à tel point que l’instrument en devient totalement inutilisable.

Des contacts sont établis entre la Fabrique d’Église et la Ville de Bruxelles avec pour objectif de concrétiser une restauration complète de l’orgue, dans son état d’origine, avec le soutien de la Ville et des pouvoirs subsidiants compétents. Ces contacts ne déboucheront sur aucune réalisation concrète.

En mai 2012, Mme Claire Timmermans, Administratrice Déléguée de l’asbl Voce et Organo et membre de l’asbl Vrienden van de Kapellekerk / Les Amis de la Chapelle, décède. Quelques temps plus tard, nous apprenons qu’elle a fait un legs à la Fondation Roi Baudouin en précisant qu’il doit être consacré à la mise en valeur et à la restauration des orgues en général et, en particulier, à la restauration de l’orgue Schyven de l’église N-D de la Chapelle. Après plusieurs contacts avec la Fondation Roi Baudouin, l’asbl Vrienden Van de Kapellekerk prend la maîtrise de l’ouvrage à sa charge. En 2015, le projet de restauration est lancé, en association avec l’asbl Voce et Organo, la Fabrique d’Église et la Mission Polonaise de Belgique, cette dernière en tant que communauté paroissiale utilisatrice de l’église N-D de la Chapelle. L’intention est de réaliser tout le chantier sur fonds propres, sur base du Fonds Timmermans d’une part et, d’autre part, avec l’aide de généreux donateurs.trices qui ont soutenu les projet tout au long de son avancement.

En 2016, la rédaction du cahier des charges est confiée à Roland Servais, auteur de projet. La philosophie générale du projet est de rendre à l’instrument toute sa splendeur et sa fiabilité, en préservant scrupuleusement son esthétique d’origine.

En 2018, Michel Jurine, facteur d’orgues à Rontalon (près de Lyon), est désigné comme facteur d’orgues entrepreneur.

Les travaux débutent en septembre 2019. Peu de temps après, la pandémie de Covid 19 interrompt le chantier. Cela entraîne deux ans de retard sur le calendrier initial. Les travaux s’achèvent fin 2022.

L’orgue restauré sera inauguré les 8 et 9 septembre 2023, dans le cadre du Festival Voce et Organo. Ensuite, l’entretien de l’orgue sera confié à la Fabrique d’Église. Il rayonnera et magnifiera les liturgies et concerts tout au long de l’année, en l’église Notre-Dame de la Chapelle.

Au terme de ce chantier, nous avons une pensée émue et reconnaissante pour Madame Timmermans pour son geste généreux. Nous remercions l’asbl Vrienden van de Kapellekerk / Amis de la Chapelle, l’asbl Voce et Organo, la Communauté Polonaise de Bruxelles, la Fabrique d’Église, la Fondation Roi Baudouin et tous les généreux donateurs.trices qui ont répondu favorablement aux appels de fonds lancés tout au long du projet.

Nous souhaitons longue vie à l’orgue Schyven de l’église Notre-Dame de la Chapelle.

Arnaud Van de Cauter,

Président de l’asbl Vrienden van de Kapellekerk / Amis de la Chapelle

Administrateur délégué de l’asbl Voce et Organo

Het Schyven Orgel van de OVL ter Kapellekerk (1890)

Het galerijorgel van de Onze-Lieve-Vrouw ter Kapellekerk in Brussel, gebouwd in 1890 door Pierre Schyven, is een opmerkelijk voorbeeld van 1ste kwaliteit van de Brusselse orgelbouw in de 19e eeuw. Dit instrument in romantische stijl met buisvormige pneumatische transmissie is een heel mooi opus van Pierre Schyven. Het kwam bij ons in zijn originele staat.

Sinds de jaren 80 vertoonde het instrument tekenen van kortademigheid. Bij twee pogingen heeft de Kerkfabriek van de OLV ter Kapellekerk reparaties laten uitvoeren om lekken te dichten, de ‘doorspraak’ van andere spelen af te zeggen, winddruk te stabiliseren, enz. Desondanks verslechterde de situatie tot augustus 2009, toen een groot lek in de windlade van het Zwelwerk de winddruk zodanig beïnvloedde dat het instrument volledig onbespeelbaar werd.

Er worden contacten gelegd tussen de Kerkfabriek en de Stad Brussel met het oog op een volledige restauratie van het orgel, in zijn oorspronkelijke staat, met de steun van de Stad en de bevoegde subsidiërende overheden. Deze contacten zullen geen concrete resultaten opleveren.

In mei 2012 overleed mevrouw Claire Timmermans, gedelegeerd bestuurder van vzw Voce et Organo en lid van vzw Vrienden van de Kapellekerk / Les Amis de la Chapelle. Enige tijd later vernemen we dat ze een schenking aan de Koning Boudewijnstichting heeft gedaan, waarin ze specificeerde dat die bestemd zou zijn voor de ontwikkeling en restauratie van orgels in het algemeen en in het bijzonder voor de restauratie van het Schijven Orgel in de OLV ter Kapellekerk. Na verschillende contacten met de Koning Boudewijnstichting neemt de vzw Vrienden Van de Kapellekerk het beheer van het werk over. In 2015 werd het restauratieproject gelanceerd, in samenwerking met de vzw Voce et Organo, de Kerkfabriek en de Poolse Missie van België, laatstgenoemde als parochiegemeenschap van de OLV ter Kapellekerk. Het is de bedoeling om het hele project met eigen middelen uit te voeren, enerzijds op basis van het Timmermans Fonds en anderzijds met de hulp van gulle gevers die het project gedurende de hele restauratie hebben gesteund.

In 2016 werd het opstellen van het lastenboek toevertrouwd aan Roland Servais, adviseur. De algemene filosofie van het project is om het instrument in zijn volle pracht en betrouwbaarheid te herstellen, met behoud van de oorspronkelijke esthetiek.

In 2018 werd Michel Jurine, orgelbouwer in Rontalon (nabij Lyon), aangesteld als projectleider.

De werken vingen aan in september 2019. Kort daarna onderbrak de pandemie van Covid 19 de werf. Dit resulteert in een achterstand van twee jaar op de oorspronkelijke planning. Eind 2022 zijn de werken klaar.

Het gerestaureerde orgel wordt ingehuldigd op 8 en 9 september 2023, in het kader van het Voce & Organo Festival. Vervolgens wordt het onderhoud van het orgel toevertrouwd aan de Kerkfabriek. Wij beamen haar uitstraling en magnificatie evenzeer om de liturgieën op te luisteren als de concerten, die het hele jaar door plaatsvinden in de OLV ter Kapellekerk hartje Brussel.

Aan het eind van dit prachtig project gekomen, betuigen we ontroerd onze eeuwige dankbaarheid aan mevrouw Timmermans voor haar genereus gebaar. We danken de vzw Vrienden van de Kapellekerk / Amis de la Chapelle, vzw Voce et Organo, de Poolse Gemeenschap van Brussel, de Kerkfabriek, de Koning Boudewijnstichting en alle gulle schenkers die positief reageerden op onze oproepen voor fondsen die tijdens het project werden gelanceerd.

Wij wensen het Schyven Orgel van de OLV ter Kapellekerk een lang leven toe.

Arnaud van de Cauter,

Voorzitter Vrienden van de Kapellekerk / Amis de la Chapelle

Gedelegeerd bestuurder van Voce et Organo vzw